Monumenten en karakteristieke panden

Preventieve welstandstoets: ja
In de gemeente Venray zijn verscheidene gebouwen en bouwwerken aangemerkt als rijksmonument of gemeentelijk monument (zie kaarten per deelgebied). Voor monumenten geldt dat zij een bepaalde hoge historische waarde hebben. Dit kan bijvoorbeeld de beeldkwaliteit van de buitenzijde betreffen maar ook de historische waarde van de binnenzijde.

Vanwege het speciale karakter van monumenten wordt over het algemeen er de voorkeur aan gegeven de historische gelaagdheid, ofwel de ontwikkelingsgeschiedenis van het pand, ook na restauratie herkenbaar te laten zijn.

Bij de meer ingrijpende bouwactiviteiten bij monumenten is over het algemeen een bouwhistorisch onderzoek noodzakelijk. Hieruit komen de specifieke kenmerken en waarden van het gebouw naar voren.
De criteria zijn in algemene termen omschreven. Zodoende wordt specialisten op het gebied van ontwerp en restauratie voldoende ontwerpruimte gegeven.

Welstandscriteria:

De functie is ondergeschikt aan de hoofdvorm en de structuur van het monument. Waardevolle onderdelen van het exterieur dienen behouden te blijven;
De veranderingen die men aanbrengt ten behoeve van het gebruik van het pand dienen ongedaan gemaakt te kunnen worden, opdat de hoofdstructuur geen geweld wordt aangedaan;
Beoordeeld wordt in hoeverre de monumentwaarde, van zowel interieur als exterieur, behouden blijft. Alleen veranderingen die noodzakelijk zijn om het pand in deze tijd te laten functioneren worden in principe toegestaan;
Noodzakelijke nieuwe onderdelen zullen qua maat, vlakverdeling, materiaal, details, kleur en afwerking afgestemd moeten worden op de bestaande situatie;
Bouwsporen die van betekenis zijn voor de geschiedenis van het pand of van de stad moeten in principe aanwezig blijven en zichtbaar zijn;
Bij monumenten moet met de toepassing van kleur zeer zorgvuldig worden omgegaan.

Karakteristieke panden – bestemmingsplan Venray

Preventieve welstandstoets: ja, voor zover zichtbaar vanaf de openbare weg

Preventieve ambtelijke welstandstoets bij veranderingen grenzend aan de openbare weg. Eigenaren wordt geadviseerd gebruik te maken van de deskundigheid en ondersteuning van het Adviesbureau Ruimtelijke Kwaliteit.

In de kaarten per deelgebied is in een overzicht opgenomen van karakteristieke panden.

Indien een pand tevens gelegen is in historisch gebied, gelden de criteria voor Historisch gebied.

Voor de karakteristieke panden, die niet zijn gelegen in een historisch gebied gelden navolgende welstandscriteria:

De veranderingen worden afgestemd op de oorspronkelijke architectuur, schaal, geleding en materiaal- en kleurgebruik van de gevel en dak;
De totale gevel van het gebouw vormt een samenhangend geheel;
De kleuren worden afgestemd op het bestaande gebouw en de omgeving;
Bij cultuurhistorisch waardevolle boerderijen is het van belang dat het (voormalig) agrarisch karakter behouden blijft.

Karakteristieke panden – overig

Preventieve welstandstoets: vrijblijvend deskundig advies

Vanwege het waardevolle karakter van een pand, wordt eigenaren geadviseerd om vrijblijvend gebruik maken van de deskundigheid en ondersteuning van het Adviesbureau Ruimtelijke Kwaliteit, zodat aanpassingen recht doen aan de bijzonderheden van het betreffende pand.

In de gemeente Venray zijn naast monumenten ook vele karakteristieke panden aanwezig, welke geen wettelijke bescherming genieten. Voor karakteristieke panden geldt dat zij een bepaalde historische waarde hebben. Dit is primair de beeldkwaliteit van de buitenzijde, die bijdraagt aan de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving.

De meeste eigenaren van karakteristieke panden zijn zich ervan bewust, dat zij in het bezit zijn van een pand met een bijzondere architectonische waarde en zullen hierdoor met grote zorg hun pand koesteren en onderhouden. De gemeente spreekt hier haar waardering voor uit.

Vooruitlopend op de Omgevingsvisie is in deze nota in bijlage 5 per kern een overzicht opgenomen van de karakteristieke panden, die de gemeente Venray rijk is.

De lijst is samengesteld uit verschillende cultuurhistorische bronnen, welke karakteristieke panden beschrijven, zoals de verscheidene bestemmingsplannen uit de periode 2000-2010 waarin karakteristieke panden aangeduid waren op de plankaart , de MIP, de lijst van cultuurhistorisch waardevolle boerderijen, Stichting Venray Monumentaal en het Cuypers Genootschap.

Uit het overzicht blijkt duidelijk, dat Venray trots mag zijn op de omvang van haar cultuurhistorisch waardevol erfgoed, dat zowel in de dorpen als in het uitgestrekte buitengebied is gelegen.

Bebouwde kom:

In de dorpen zijn de bijzondere panden van oorsprong gelegen in de oude kernen van de dorpen. Vanouds bezat de kerk een centrale rol in de gemeenschappen. In Venray waren daarnaast ook meerdere kloostercomplexen en scholen aanwezig, die nu een monumentale waarde bezitten.

In de eerste helft van de 20e eeuw groeide, mede door het oprichten van Sint Anna en Sint Servatius geleidelijk Venray door bebouwing langs de verbindingswegen, zoals de Stationsweg en de Langstraat, die hierdoor verdichtten. Ook de kerkdorpen beginnen in die periode in omvang toe te nemen, waardoor zij zich steeds duidelijker gaan profileren in het landelijke gebied. Zo verdicht in Leunen bijvoorbeeld de bebouwing langs de Albionstraat, de verbindingsweg naar Horst. Veel panden uit de eerste helft van de 20e eeuw hebben een fraaie architectuur met veel aandacht voor vormgeving en detaillering, die tot op heden alom sterk gewaardeerd wordt.

Door oorlogsschade en als gevolg van naoorlogse stedenbouwkundige ontwikkelingen zijn helaas veel bijzondere panden verloren gegaan.

In de wederopbouwperiode maakt Venray en de omliggende dorpen een grote ontwikkeling door, waarvan planmatige uitbreidingen kenmerkend zijn. In de vroeg naoorlogse periode zijn enkele projecten tot stand gekomen, die nu bijzondere waardering verdienen. Naast enkele voorbeelden van industrieel erfgoed (Inalfa aan de Maasheseweg, Muvero ketels aan de Stationsweg en Confectiebedrijf Beeren aan de Merseloseweg) zijn ook de woningbouwprojecten aan de Kolkweg in de Oranjebuurt (architect Gebr. de Vries, 1957) en de witte woningen aan de Kennedystraat-Langeweg (architect L.P.H. Waterman, 1946) vanwege hun samenhangende en markante architectuur vermeldingswaardig.

Buitengebied:

In het buitengebied zijn de oudere boerderijen gelegen aan de esranden en in vele verspreid liggende kleine buurschappen in het landschap. Afgelopen eeuw zijn slechts enkele boerderijen bewaard gebleven die een oorsprong hebben van voor 1900, omdat vanwege ouderdom, oorlogsgeweld en de vergaande ontwikkelingen in de landbouw de meeste inmiddels vervangen zijn door nieuwe boerderijen.

Door geleidelijke kleinschalige ontginning van woeste gebieden in het eerste helft van de 20e eeuw zijn op de nieuwe landbouwgronden boerderijen tot stand gekomen, die vaak herkenbaar zijn aan de kenmerkende mansardekap, waarmee ze afgedekt zijn. De boerderijen aan de Horsterweg in Castenray is hiervan een sprekend voorbeeld. Ook is vanaf 1925 het dorp Ysselsteyn opgericht, met haar bijzondere en tot op heden herkenbare stedenbouwkundige planmatige opzet.

Na WOII brak een periode aan van wederopbouw en planmatige grootschalige heideontginningen in Vredepeel en ten zuiden van Ysselsteyn. In deze periode zijn karakteristieke agrarische bebouwingseenheden tot stand gekomen aan de Timmermannsweg, Moostdijk, Vredeweg en Twistweg. De boerderijen zijn hierbij in kleine bebouwingsclusters gebouwd en vertonen een grote mate van samenhang. Behoud van de ensemblewaarde is van belang om de ontginnings-geschiedenis van deze gebieden voelbaar te houden.

Kapellen

Een bijzondere categorie karakteristieke panden die in Venray voorkomt zijn de vele kappelletjes. In bijlage 6 is hiervan een overzicht weergegeven. De Stichting Kruisen en Kapellen Venray is nauw betrokken bij de instandhouding van dit religieus erfgoed. Meerdere kapellen hebben de status van beschermd monument.

In bijlage 1 wordt nader ingegaan op de historische gebieden in de kern Venray en de afzonderlijke dorpen. Indien meerdere monumenten en karakteristieke panden bijeen liggen kan dit aanleiding zijn om het gebied met “historisch” aan te duiden. De criteria die gelden voor historische linten en bebouwingsconcentraties staan genoemd in 3.4.2 Historisch gebied.

Voor karakteristieke panden zal bij het vrijblijvende welstandsadvies de navolgende welstandscriteria toegepast worden:

De veranderingen worden afgestemd op de oorspronkelijke architectuur, schaal, geleding en materiaal- en kleurgebruik van de gevel en dak;
De totale gevel van het gebouw vormt een samenhangend geheel;
De kleuren worden afgestemd op het bestaande gebouw en de omgeving;
Bij cultuurhistorisch waardevolle boerderijen is het van belang dat het (voormalig) agrarisch karakter behouden blijft.